31.02.2025 ಶಬ್ದ ಗಾರುಡಿಗ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಬೆಂದ್ರೆ ಅವರ ಜನ್ಮ ದಿನ
ಅಂಬಿಕಾತನಯದತ್ತ ಅಂದರೆ ದ.ರಾ ಬೇಂದ್ರೆ ಅವರ ಬಗೆಗೆ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಾಗಿದ್ದು ನಾನು ಬಹಳ ಸಣ್ಣವನಿದ್ದಾಗಲೇ. ಬಹುಶಃ ನನಗೆ ಏಳು ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳಿರಬೇಕು. ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ನಾನಾಗಲೇ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ನಮ್ಮ ಎರಡನೇ ಹಿರಿಯ ಅಣ್ಣ ರಂಗಣ್ಣ (ಡಾ. ಆರ್.ಕೆ. ಕುಲಕರ್ಣಿ)ನಿಗೆ ಬೇಂದ್ರೆ, ಕುಮಾರವ್ಯಾಸರೆಂದರೆ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚು. ಅದೊಂದು ಹುಚ್ಚು. ರಜೆಗೆ ಮನಗೂಳಿಗೆ ಬಂದಾಗೆಲ್ಲ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಇವನು ಮಾತನಾಡೋದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಬೇಂದ್ರೆ ಅನ್ನುವವರು ಒಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಕವಿ ಇದ್ದಾರೆ, ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾರೆ ಎನ್ನುವ ಅರಿವು ನನಗೆ ಆಗಲೇ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು .
ಕನ್ನಡ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯ ಆರು ಅಥವಾ ಏಳನೇ ಕ್ಲಾಸಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಕಲಿಯುವಾಗ ಅವರ `ಏಳು ಶೂರ ರಾಣಿ’ ಮತ್ತು `ನಾನು’ ಎನ್ನುವ ಪದ್ಯಗಳು ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದವು. ನಮ್ಮ ಗುರುಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿಯೇ ಕಲಿಸಿದರೆನ್ನಿ.
ನಾನು ಎಂಬ ಕವನದಲ್ಲಿ ಐದು ಜನ ತಾಯಂದಿರ ಹೆಸರನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಬೇಂದ್ರೆ. ಜನ್ಮ ನೀಡಿದ ತಾಯಿ, ಕನ್ನಡ ತಾಯಿ , ಭರತ ಮಾತೆ, ಭೂಮಾತೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಮಾತೆ… ಹೀಗೆ ಐದು ಐದೆಯರ ಸಂಬಂಧ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಾಯಿ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಣುವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಕೊನೆಗೆ ವಿಶ್ವದ ನುಡಿಯಾಗುವ ನಡೆ ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.
ನಂತರ 1966-67 ರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಪಿಡಿಜೆ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್ ಗ್ಯಾದರಿಂಗ್‌ಗೆ ಮೂರು ಜನ ಖ್ಯಾತ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ಬಂದರು. ಅವರು ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ವಿಕೃ ಗೋಕಾಕ್ ಮತ್ತು ರಂ. ಶ್ರೀ ಮುಗಳಿ.
ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿಡಿಜೆ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ ಎಂದರೆ ಇಡೀ ಬಿಜಾಪುರಕ್ಕೆ ಹಬ್ಬ. ಮೂರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯುವ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ಸಾಯಂಕಾಲವಾ ಯಿತು ಎಂದರೆ ಊರಿನ ಎಲ್ಲರ ದಾರಿಗಳೂ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನತ್ತ ಎನ್ನುವ ವಾತಾವರಣ. ಆದರ ವೈಭವವೇ ಬೇರೆ. ವಿಜಯಪುರದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತದ ಆಸಕ್ತರಿಗೆಲ್ಲ ರಸದೌತಣ. ಅತಿಥಿಗಳ ಭಾಷಣವಾದ ಮೇಲೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಇತ್ಯಾದಿ .
ಈ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೇ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದರೆ ಸಂತೋಷ ಪಡುವ ಜನರಿಗೆ ಮೂರು ಜನರು ಒಮ್ಮೆಲೇ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದರೆ ಅದೊಂದು ಸಡಗರದ ಪ್ರಸಂಗ. ಸಡಗರಕ್ಕೆ ಉಕ್ಕೇರಿದ ಹಾಗೆ.
ನನಗೆ ಬೇಂದ್ರೆಯವರನ್ನು ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಕಾಣಬೇಕು, ಅವರನ್ನು ಮುಟ್ಟಬೇಕು, ನಮಸ್ಕರಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಹಂಬಲ. ಆದರೆ ಇದು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಮೂರು ಜನರು ವೇದಿಕೆಗೆ ಬಂದರು. ಕಿವಿ ಗಡಚಿಕ್ಕುವ ಚಪ್ಪಾಳೆ ಸದ್ದು. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಮೈಕ್ ಮುಂದೆ ಬಂದು ನಿಂತರು. ಚಪ್ಪಾಳೆ ನಿಶ್ಯಬ್ಧ. ತುಂಬಿ ಬರುವ ನದಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಅಬ್ಬರಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಪ್ರಶಾಂತವಾಗುವ ಹಾಗೆ ನಿರರ್ಗಳವಾದ ಭಾಷಣ. ಬಿಳಿಯ ಧೋತರ, ಕರಿಯ ಕೋಟು, ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಕುಂಕುಮ ಧರಿಸಿದ ವಾಮನ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನಾದಂತೆ ಅನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ಕನ್ನಡ ತಾಯಿಯ ಒಂದು ಜೋಗುಳ ಪದ ಹೇಳಿದರು ಬೇಂದ್ರೆ.
ಚಂದಪ್ಪ ಚಂದಪ್ಪ ಚಾರಿಕಾಯಿ
ಬಟ್ಟಲ ತುಂಬಾ ಬಾರಿಕಾಯಿ……
ಎಂದು ತಾಯಿ ಮಗುವನ್ನು ಮಲಗಿಸುವಾಗ ಹಾಡುತ್ತಾಳೆ. `ನನಗೆ ಬಾರಿ ಕಾಯಿ ಗೊತ್ತು, ಬಟ್ಟಲಾನು ಗೊತ್ತು. ಆದರೆ ಚಾರಿಕಾಯಿ ಅಂದ್ರೆ ಏನು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ .ಯಾರಾದ್ರೂ ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಅರ್ಥ ಹೇಳುತ್ತೀರಾ.’…. ಎಂದು ಸವಾಲು ಹಾಕಿ ನಿಂತರು. ಯಾರಿಂದಲೂ ಉತ್ತರ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಮತ್ತೆ ಅವರೇ ಹೇಳಿದರು `ಚಾರಿಕಾಯಿ ಅನ್ನುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಚೌಳಿ ಕಾಯದ, ಬೆಂಡೆಕಾಯಿ ಅದ. ಆದ್ರೆ ಚಾರಿ ಕಾಯಿ ಇಲ್ಲ. ಅದು ಸಂಸ್ಕೃತದ `ಚಾರುಕಾಯ’ ಅಂದರೆ ಸುಂದರ ದೇಹ ದವನೇ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ತಾಯಿ ತನ್ನ ಮಗುವನ್ನು ಹೊಗಳುತ್ತಾ ಹೊಗಳುತ್ತಾ ಚಾರುಕಾಯ ಹೋಗಿ ಚಾರಿಕಾಯಿ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಕನ್ನಡ ತಾಯಿಯ ಜಾಣತನವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.
ಮುಂದೆ ಎರಡು, ಮೂರು ದಿನ ಬಿಜಾಪುರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಅವರ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ಒಂದು ಉಪನ್ಯಾಸ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಶಿವಾನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಬೇಂದ್ರೆ ಎಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತಾರೋ ಅವರ ಬೆನ್ನ ಹತ್ತಿ ನಾವು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಮಗೆ ಅವರೊಬ್ಬ ಬೊಮ್ಮನಹಳ್ಳಿಯ ಕಿನ್ನರ ಜೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು.
ಸಭೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ರಸವತ್ತಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವೆಲ್ಲ ಕಿವಿಗೊಟ್ಟು ಆಲಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ವೇದಿಕೆ ಹಿಂದೆ ಕುಳಿತ ಶ್ರೀ ಗೋಕಾಕರ ಹತ್ತಿರ ಒಬ್ಬರು ಸ್ಥಳೀಯ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ ಬಂದು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದು ಬೇಂದ್ರೆ ಅವರ ಮಾತಿಗೆ ತೊಂದರೆ ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು. ಸಟ್ಟನೆ ಆ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಳಿ `ಗೋಕಾಕರ ನಾನಾರೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಇಲ್ಲ ಅವರಿಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಹೇಳಿ’ ಎಂದರು. ಗಾಬರಿಯಿಂದ ಆ ಸ್ಥಳೀಯ ಹೆಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ ಓಡಿ ಹೋದವರು ತಿರುಗಿ ಸಭೆಗೆ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ . ಹೀಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಂದ್ರೆ ಅವರ ದರ್ಶನ ವಾಯಿತು ನನಗೆ. ದೊಡ್ಡವನಾದಂತೆ ಅವರ ಅಭಿಮಾನಿ ಆದೆ, ಆರಾಧಕನಾದೆ,ಅವರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದೆ
ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಕಲಿಯಲು ಬಂದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಕಾಳಿದಾಸನ ಮೇಘದೂತ ನಮಗೆ ಪಠ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಅನುವಾದಿತ ಮೇಘದೂತವನ್ನು ಓದಿದೆ. ಅದು ಅನುವಾದ ಅನ್ನುವಂತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಮೂಲ ಕನ್ನಡದ ಕೃತಿ ಎನ್ನುವಂತಿತ್ತು.
ಮುಂದೆ ದೊಡ್ಡವನಾದಂತೆ ಅವರ ಹಲವಾರು ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳನ್ನು ಓದಿದೆ. ಬರು ಬರುತ್ತಾ ಬೇಂದ್ರೆ. ನನ್ನ ಭಾವಕೋಶದ ಭಾಗವೇ ಆದರು ಬೇಂದ್ರೆ ಶಬ್ಧ ಗಾರುಡಿಗ ಬೇಂದ್ರೆ ಭುವನದ ಭಾಗ್ಯ.
– ಜಿ.ಕೆ. ಕುಲಕರ್ಣಿ, ದಾವಣಗೆರೆ. 94482 50456