ಭಾರತ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ದೇಶ. ದೇಶವನ್ನು ಆಳುವ ಶಾಸನ ಸಭೆಗಳು ಜನರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರಬೇಕು ಎಂಬುದು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೂಲ ಆಶಯ. ಆದರೆ, ಲೋಕಸಭೆ ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭೆಗಳು ಜನರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹಾಗೂ ಜನರ ಆಶಯಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿವೆಯೇ?
ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪುನರ್‌ವಿಂಗಡಣೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಂತೂ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ. ದೇಶದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಮಲ್ಕಾಜ್‌ಗಿರಿ 31.50 ಲಕ್ಷ ಮತದಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 49,922 ಮತದಾರರಿದ್ದಾರೆ. 2019ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಪಡೆದ ಮತಗಳು ಕೇವಲ 22,851. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಮಲ್ಕಾಜ್‌ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿ ಪಡೆದ ಮತಗಳು ಬರೋಬ್ಬರಿ 6,03,748!
2014ರಲ್ಲಿ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇಶದ ಮೊದಲ ಐದು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವ ಮತದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ 1.16 ಕೋಟಿ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದೇಶದ ಐದು ಅತಿ ಸಣ್ಣ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವ ಮತದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ 7.56 ಲಕ್ಷ. ದೇಶದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹಾಗೂ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ಐದು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರ 15.4 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.
ದೇಶಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಸದರು
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈಗ ಪ್ರತಿ 25.87 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಸಂಸದ ಇದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇಶದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸಂಸದ ಸರಾಸರಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ನಮೀಬಿಯಾದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ! ನಮೀಬಿಯಾ ವಿಶ್ವದ 235 ದೇಶಗಳ ಪೈಕಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ 143ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಸಾಗಿದಂತೆ ಈ ವೈಪರೀತ್ಯ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಲಿದೆ.
ನೂತನ ಸಂಸತ್ ಭವನದ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದೆ. ನೂತನ ಭವನದಲ್ಲಿ 888 ಲೋಕಸಭಾ ಸದಸ್ಯರು ಹಾಗೂ 552 ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸದಸ್ಯರು ಆರಾಮವಾಗಿ ಕೂರುವಷ್ಟು ಜಾಗ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಮುಂಬರುವ ದಿನಗಳ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಭವನ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆ ದಿನಗಳು ಯಾವಾಗ ಬರಲಿವೆ ಎಂಬುದಂತೂ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಿಲ್ಲ.
ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ `ಅನ್ಯಾಯ’
2021ರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಆಧಾರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತೆ `ಅನ್ಯಾಯ’ವಾಗಲಿದೆ. ಕೇರಳದಂತಹ ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಶೇ.40ರವರೆಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈಗಿರುವ ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೇ ಪುನರ್‌ವಿಂಗಡಣೆ ಮಾಡಿದರೆ ತಮಿಳುನಾಡು ಕನಿಷ್ಠ 8 ಕ್ಷೇತ್ರ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಿದೆ. ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ – ತೆಲಂಗಾಣಗಳು 8, ಕೇರಳ 8, ಒಡಿಶಾ 3, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ 4 ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ 2 ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಿವೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸ ಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ 11, ಬಿಹಾರ 10 ಹಾಗೂ ರಾಜಸ್ಥಾನ 6 ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಿವೆ.
ವಿಧಾನಸಭೆಯಲ್ಲೂ ಅದೇ ಕಥೆ
1961ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 2.35 ಕೋಟಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇತ್ತು. ಆಗ ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 208 ಆಗಿತ್ತು. 2011ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 6.10 ಕೋಟಿಗೆ ತಲುಪಿದೆ. ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ 224ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ.
1961ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ 1.13 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಶಾಸಕರಿದ್ದರು. ಈಗ 2.72 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೊಬ್ಬ ಶಾಸಕ ಇದ್ದಾರೆ. 2022ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 6.76 ಕೋಟಿಗೇರಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರ ಪ್ರಕಾರ ಈಗ ಪ್ರತಿ ಮೂರು ಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಒಬ್ಬ ಶಾಸಕರಿದ್ದಾರೆ.
1961ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಈಗಿನ ಶಾಸಕರ ಹೊಣೆ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಶಾಸಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ವೃಥಾ ಹೊರೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ವಾದಿಸಬಹುದು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಜಿಲ್ಲೆ ಹಾಗೂ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಶಾಸಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಮಾತ್ರ ಯಥಾಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರಬೇಕು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚೇನೂ ಸಮರ್ಥನೆ ಇಲ್ಲ.
1951ರಲ್ಲಿ ದೇಶದ 36 ಕೋಟಿ ಜನರಿಗೆ 499 ಸಂಸದರಿದ್ದರು. ಅಂದರೆ ಪ್ರತಿ 7.23 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಒಬ್ಬರು ಸಂಸದರಿದ್ದರು. 2011ಕ್ಕೆ ಬರುವ ವೇಳೆಗೆ 121 ಕೋಟಿ ಜನರಿಗೆ 545 ಸಂಸದರಿದ್ದಾರೆ. ಅದರೆ, ಈಗ 22.20 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಒಬ್ಬರು ಸಂಸದರಿದ್ದಾರೆ. 2022ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 140 ಕೋಟಿ ಜನರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ, 25.87 ಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಸಂಸದ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ.
ಆರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರಿದಂತೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಏರುತ್ತಿತ್ತು. 1951ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆ 499 ಆಗಿತ್ತು. 1961ರಲ್ಲಿ 522 ಹಾಗೂ 1971ರಲ್ಲಿ 543ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಯಿತು. ಇವರ ಜೊತೆಗೆ ಇಬ್ಬರು ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ನರನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಆದರೆ, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಫೋಟವಾಯಿತು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಆ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸದರ ಸಂಖ್ಯೆ ವೇಗವಾಗಿ ಏರುತ್ತಾ ಸಾಗಿತು. ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದ ಕಾರಣ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಕುಂಠಿತವಾಯಿತು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ 1976ರಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ತಡೆ ಹಾಕಲಾಯಿತು.
2002ರಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪುನರ್‌ವಿಂಗಡಣೆ ಇತ್ತೀಚಿನದ್ದು. ಆಗ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ತರುವ ಮೂಲಕ, ಮುಂದಿನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪುನರ್‌ವಿಂಗಡಣೆ 2026ರಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ 2021ರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಆಧಾರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿತು.
ಮುಂದೆ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪುನರ್‌ವಿಂಗಡಣೆಯಾದಾಗ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸ್ಫೋಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ `ಬಹುಮಾನ’ ನೀಡುವ ಹಾಗೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಬರೆ ಹಾಕಲಾಗುವುದೇ? ಅಥವಾ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ನಿಲ್ಲಲಿದೆಯೇ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಕಾಲ ಉತ್ತರಿಸಬೇಕಿದೆ.
ಜಿ.ಎನ್. ಕಾಮತ್
Click here to change this text